Het West-Fries (West-Fries: Westfriesk of Westfries) is een verzamelnaam voor een aantal Nederlandse dialecten die gesproken worden in de provincie Noord-Holland. Het dialect wordt met name gehoord in de regio West-Friesland, het gebied binnen de Westfriese Omringdijk, maar ook in de polders benoorden het oude Westfriesland (Wieringermeer, Anna Paulowna), de kuststrook van Den Helder tot Castricum (onder andere Egmond, Zijpe), het voormalige eiland Wieringen en op het eiland Texel. Het karakter van de streektaal is nogal pluriform en verschilt lokaal , maar er zijn wel belangrijke gemeenschappelijke kenmerken, zoals het ontbreken van het voorvoegsel “ge-” bij voltooide deelwoorden (ik hew skaast: ik heb geschaatst).
Het Westfries dialect zoals dat vroeger werd uitgesproken is vrijwel verdwenen. Het wordt nu nog vooral in “lichte” vorm gesproken: de sprekers ervan bedienen zich voornamelijk van een regionaal gekleurd Standaardnederlands, een zgn. “regiolect”. De uitspraak, de klankkleur en de typische grammatica zijn er echter nog. Het West-Fries is dus niet afgeschreven, sterker nog, er wordt nog heel wat afgeschreven in het West-Fries. Er verschijnen Westfriese boekjes en blaadjes, de jaarlijkse spreukenkalender is al jaren een hit en de stichting Creatief Westfries (opgericht in 1984) is weliswaar op leeftijd, maar nog volop in bedrijf. Wij van de The Deurloupers merken hoe onze Westfriese liedjes worden gewaardeerd (luister in het menu/audioarchief), en ook artiesten als Bassie & Bobo, Duo Grend und von Velsen en Oôs Joôs hebben bij een groot (en jong) publiek succes met nieuw Westfries repertoire. (download
hier gratis een nieuw crisisnummer van Oôs Joôs)
Het West-Fries kan als een levend dialect beschouwd worden, dat wel naar het Hollands toegroeit, maar een eigen positie behoudt. Een uitgebreide Westfriese kerstgedachte ontving ik een paar jaar geleden met de hartelijke groeten van de toenmalige Bergense kunstmarktmeester Willem Beemsterboer. Ik deel die gedachte vandaag graag met U:
Luistere
Luistere doen we allegaar,
Nei de ien en nei de aar.
Nei de walkman en de wind,
Nei ’t lache van ’n kind.
Nei de dominee en pestoor,
Nei ’t prachtige operakoor.
Nei ’t luîen van de klokke,
Nei ’t gemekker van de bokke.
Nei je baas of nei je knecht,
Nei de moppe skuin of recht.
Nei ’t zinge in de does,
Nei ’t spinne van de poes.
Nei ’t ruise van de zee,
Nei ’n stuk op de tv.
Nei de meister in de klas,
Nei ’n solo van de bas.
Nei ’n lekker brok Westfries,
Nei ’t trekke van je kies.
Nei je moeder ’t allereerst,
Nei ’n sprekert heêl beheerst.
Nei de voorzitter van de bond,
Nei de stilte van de ochtendstond.
Nei je buurvrouw over de heg,
Nei je auto met motorpech.
Nei de toespraak op je feist,
Nei ’t loeie van ’n beist.
Nei je vrouw ok meneg keer,
Maar nou weet ik er gien meer.
D’r wordt altoid teveul al praat,
Maar luistere ken nooit gien kwaad.
Willem Beemsterboer
